دندان قروچه عارضه ای شایع در کودکان است که به صورت ساییدن یا به هم فشردن شدید دندانها (غالباً در خواب) بروز میکند. تخمین زده میشود حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد کودکان این عادت را تجربه میکنند.
علل و عوامل ایجاد کننده
علت دندان قروچه اغلب چندعاملی است و به ندرت میتوان یک دلیل واحد برای آن پیدا کرد. مهمترین عوامل عبارتند از:
علل فیزیکی:
رویش دندانها و تکامل فک: شایعترین علت در کودکان خردسال، هماهنگ نشدن رشد فک با رویش دندانهای جدید است. کودک برای کاهش ناراحتی ناشی از این فشار، دندانها را به هم می ساید.
عفونتهای انگلی : برخی منابع ارتباط بین عفونتهای انگلی مثل کرمک و دندان قروچه را مطرح میکنند.
عوارض جانبی برخی بیماریها: در کودکان مبتلا به برخی بیماریهای خاص مانند فلج مغزی (CP) یا اختلالات تکاملی، دندان قروچه شایعتر است.
علل روانی عصبی
استرس و اضطراب: این عامل اصلیترین محرک در بسیاری از کودکان است. استرس در کودکان میتواند به شکلهای مختلفی بروز کند، مانند:
اضطراب امتحان یا تکالیف مدرسه
دعوا و تنش با همسالان
تغییرات بزرگ در زندگی (تولد نوزاد جدید، نقل مکان، تغییر مدرسه)
مشکلات و مشاجرات خانوادگی
بیش فعالی:ارتباط معناداری بین این اختلال و دندان قروچه گزارش شده است.
علل دیگر:
سابقه خانوادگی دندان قروچه احتمال بروز آن را در کودک افزایش میدهد.
گاهی اوقات مشکلات تنفسی باعث دندان قروچه در کودک میشود.
✅راه های پیشگیری
از آنجایی که استرس عامل اصلی است، تمرکز اصلی بر کاهش اضطراب کودک است.
ایجاد محیطی آرامش بخش قبل از خواب: حداقل یک ساعت قبل از خواب، فعالیتهای هیجان انگیز (تماشای تلویزیون، بازیهای رایانه ای) را متوقف کنید. به جای آن، کتاب خواندن، گوش دادن به موسیقی ملایم پیشنهاد میشود.
مکالمه و گفتگو: با کودک خود صحبت کنید. از او در مورد نگرانیها، ترسها و اتفاقاتی که در مدرسه میافتد بپرسید. به حرفهایش بدون قضاوت گوش دهید.
مصرف مناسب آب: کم آبی بدن میتواند یکی از عوامل محرک باشد. مطمئن شوید کودک در طول روز به میزان کافی آب مینوشد.
ماساژ و کمپرس گرم: ماساژ ملایم عضلات فک، گردن و شانه ها و استفاده از یک حوله گرم روی گونه ها قبل از خواب میتواند به شل شدن عضلات کمک کند.
✅راه های درمان :
راهکارهای رفتاری و روانشناختی
راهنمایی والدین برای ایجاد محیط کم استرس مهمترین قدم است.
مراجعه به روانشناس کودک:اگر دندان قروچه شدید و مرتبط با استرس یا اضطراب باشد، مشاوره با یک روانشناس کودک بسیار موثر است.
درمانهای دندانپزشکی:
محافظ دهان (Night Guard): این وسیله که متداولترین درمان برای محافظت فیزیکی از دندانهاست. یک پلاک پلاستیکی نرم هست که توسط دندانپزشک تجویز میشود. این وسیله از سایش دندانها جلوگیری میکند اما دندان قروچه را متوقف نمیکند. استفاده از آن معمولاً در کودکان زیر ۶ سال توصیه نمیشود، مگر در موارد بسیار شدید و زیر نظر دندانپزشک کودکان.
اصلاح مشکلات دندانی (ارتودنسی):در مواردی که مشکلات دندانی واضح باشد، دندانپزشک ممکن است درمان ارتودنسی را پیشنهاد کند.
نکته بسیار مهم برای والدین
در بسیاری از موارد، دندان قروچه نیاز به درمان تهاجمی ندارد. صبور باشید و بر کاهش استرس و ایجاد آرامش برای کودک تمرکز کنید. معاینه منظم توسط دندانپزشک اطفال برای پایش وضعیت و پیشگیری از آسیبهای دندانی ضروری است.
اگر دندان قروچه همراه با علائم دیگری مانند خروپف بلند، مکث در تنفس هنگام خواب، خواب آلودگی شدید در روز یا سردردهای صبحگاهی باشد، باید برای بررسی احتمال آپنه انسدادی خواب به یک پزشک متخصص خواب ارجاع داده شود، چرا که آپنه خواب یکی از محرکهای قوی دندان قروچه است.
دکتر مریم نوائی
